Medicatie afbouwen vraagt om maatwerk en persoonlijke begeleiding

Medicatie afbouwen is soms een lastig proces voor de patiënt. Je wilt de patiënt zo goed mogelijk helpen zodat vervelende bijwerkingen worden voorkomen. Apothekers Chantal van Uem en Eline van Oorschot van Service Apotheek Kalsdonk in Roosendaal gaan in gesprek met Simone Melis, adjunct-directeur van MIND over persoonlijke begeleiding bij het afbouwen van antidepressiva en het belang van maatwerk.

Patiënten gebruiken antidepressiva bij depressieve periodes, angstklachten of na een ingrijpende gebeurtenis. Waarom is het belangrijk om regelmatig te bekijken of je kunt stoppen?
Chantal: “Antidepressiva kunnen vervelende bijwerkingen hebben, zoals gewichtstoename, vermoeidheid of verminderd libido. Daarnaast leeft de hardnekkige mythe dat een lichaam bepaalde stoffen niet zelf aanmaakt, waardoor een patiënt voor altijd antidepressiva zou moeten slikken. Dat klopt gelukkig niet: een lichaam maakt deze stoffen wél aan. Met goede begeleiding ontdekt een patiënt of stoppen mogelijk is.”

Veel patiënten vinden dat spannend. Kan je uitleggen waarom?
Simone: “Het betekent afscheid nemen van iets dat een patiënt veiligheid en stabiliteit gaf. Gelukkig maakt goede begeleiding het proces veel minder eng. Het zorgt ook dat iemand niet verdwaalt in de bijwerkingen en ontwenningsverschijnselen.”

Kan je er een paar noemen?
Eline: “Als patiënten abrupt stoppen krijgen ze vaak pittige klachten zoals duizeligheid en misselijkheid. Zelfstandig stoppen kan ook leiden tot symptomen die lijken op de oorspronkelijke klachten. Daardoor denken patiënten ten onrechte dat ze de medicijnen nodig hebben.”

Patiënten die antidepressiva gebruiken kunnen altijd terecht bij hun apotheek om veilig af te bouwen. Maar Service Apotheek Kalsdonk en enkele zorgverzekeraars werken nu samen aan een speciale proef. Vertel eens?
Chantal: “Samen met huisartsen kijken we eerst welke patiënten geschikt zijn voor de proef. De huisarts kent hun persoonlijke achtergrond namelijk het beste. Deze patiënten nodigen we uit voor een uitgebreid intakegesprek in onze apotheek. We bespreken samen hoe lang iemand al antidepressiva gebruikt, waarom ze ooit zijn begonnen en waarom ze willen afbouwen. Daarop baseren we een persoonlijk afbouwschema.” Eline: “Patiënten komen tussendoor regelmatig terug naar de apotheek voor een evaluatie. Zo kijken we hoe het gaat, bespreken we eventuele klachten en passen we het schema direct aan als dat nodig is. Echt maatwerk dus.”

Is er veel verschil in hoe patiënten afbouwen?
Chantal: “Absoluut, geen mens is hetzelfde. De ene stopt zonder problemen vrij rap, terwijl een ander zelfs bij de kleinste verlaging intensieve begeleiding nodig heeft vanwege heftige ontwenningsklachten.”

Wat gebeurt er als iemand te snel afbouwt?
Eline: “Te snel afbouwen kan klachten veroorzaken die lijken op griep. Daarnaast zien we slapeloosheid en onrust. Soms denken patiënten daardoor dat hun klachten terugkomen, terwijl het in werkelijkheid ontwenningsverschijnselen zijn.”
Simone: “Precies, daarom benadruk ik graag: als een patiënt rustig en zorgvuldig afbouwt onder begeleiding, gaat het in de meeste gevallen goed. De verhalen over heftige ontwenningsproblemen bestaan wel, maar dat zijn gelukkig uitzonderingen.”

Waarom is dit belangrijk?
Simone: “Wij zijn super enthousiast over deze aanpak. Het is fantastisch dat Service Apotheken zo aandachtig kijken naar iets wat nog te vaak vergeten wordt: heeft een patiënt het medicijn eigenlijk nog nodig? Ze kijken bovendien verder dan alleen de pil, ze kijken naar de mens als geheel. Factoren zoals stress, leefstijl en persoonlijke omstandigheden spelen allemaal mee in het afbouwen. Dat maakt het project zo bijzonder.”

Wat is er nog nodig?
Eline: “Helaas krijgen apothekers nog niet betaald voor deze zorg, maar dat gaat hopelijk veranderen. Apotheekzorg valt nu onder het eigen risico, terwijl huisartsbegeleiding volledig vergoed wordt. Maar wat wij doen, bespaart kosten én levert een betere gezondheid op.”
Simone: “Helemaal mee eens. De financiële prikkel in het huidige systeem stimuleert vooral het blijven gebruiken van medicijnen, omdat apotheken nu eenmaal betaald krijgen voor het afleveren ervan. Als we patiënten goed willen helpen, moet de beloning ook liggen bij het zorgvuldig begeleiden van afbouwen. Als dat lukt, richten we het systeem in rondom de behoeften van medicijngebruikers. Uiteindelijk wordt iedereen daar beter van, letterlijk en figuurlijk.”

Gepubliceerd op: 10 oktober 2025